İngiltere Tarihi
Keltler-Romalılar ve Cermenler
Britanya adalarına 40,000 yıl önce modern insanların
geldiğine dair arkeolojik kanıtlar mevcut. Demir çağında Kelt kavmi olan
Britonlar (Britanya adının kaynağı olan kabile) adaya yerleşmişler. Sezar’ın
ilk seferlerinden sonra MS 43 yılında İngiltere’de Roma istalası başladı.
Romalıların ilerlemesinin uç noktası MS 138 yılında yapılan Hadrian Duvarı ile
belirlenmiş oldu. Hadrian duvarı şimdiki İskoçya sınırının biraz daha güneyinde
çekilmiş bir surdur. Bu duvarın kalıntıları günümüzde de mevcuttur. Romalılar
bu duvarı dağlık kısımdan gelen Keltlerin istilasını önlemek için yapmışlardır.
5-6. yy la kadar adada Roma hakimiyeti mevcuttur. Bu tarihten sonra cermen (alman) kavimlerin
istilası başlamıştır. Anglo-saksonlar ve Jutlar cermen kökenli kavimlerdir ve İngiltere’ye göç dalgası gerçekleştirip
adadaki Roma hakimiyetine son vermişlerdir.Bu kavimler İngiltere’ye bugünkü Almanya-Danimarka sınır
bölgesinden göç etmişlerdir. Adaya cermen kabilelerinin gelmesi ile roma-kelt
kavimleri (halkları) kuzeye ve batıya sürülmüştür.
Haritada gri boyalı bölge cermen istilası sonrası keltlerin
(Britonların) yaşadığı bölgeyi göstermektedir. Bu harita günümüz İngilteresi
için de önem taşımaktadır. Sol alt köşedeki gri bölge günümüzde Cornwall olarak
bilinir ve modern İngilizlerden kültür olarak farklı hala eski Kelt ve Briton
izleri taşıyan yerli halka sahiptir. Aynı şekilde yine adanın batısı günümüzde
Galler olarak bilinir ve gerek dilleri gerek kültürleriyle modern
İngilizler’den farklı olarak Galliler burda yaşar. Kuzey de yine bir Kelt
toplumu olan İskoçların yaşadığı İskoçya’dır.
Sakson krallıkları ve Viking istilası
Saksonlar İngiltere’de 7 krallık kurdular (Northumbria,
Mercia, Kent, East Anglia, Essex, Sussex ve Wessex) ve Britonları adanın uç noktalarına sürdüler.
Geleneksel görüş Saksoların Britonları bütünüyle sürüp hakimiyet alanlarını
kendi soyları ile doldurduğu şeklindeydi. Ama modern teoriler, Saksonların
Britonlarla karıştığı ve asimile ettiği yönünde. MS 600 yılından itibaren
Saksonlar hristiyanlaştı. Yaklaşık 300 yıl adada Sakson hakimiyeti sürerken MS
800 yılıdan itibaren adaya başka bir cermen kavimi olan Vikinglerin istilası
başladı.
MS 800 Kelt ve Sakson krallıkları
Vikingler MS 800 den itibaren İngiltere’nin sahillerini
(manastırları, kıyı kasabalarını vb) yağmalamaya başladılar. Vur kaç taktiği
ile soygunlar yapan Vikingler MS 865 istila amacı ile geldiler. Viking ordusu 2
Sakson krallığını (Northumbria ve East Anglia) istila etmeyi başardı fakat
Wessex krallığı tarafından durduruldu. Viking ordusunu durduran Wessex krallığı
diğer krallıklar üzerinde de hakimeyet kazandı (MS 917) ve Aethelstan ilk kez
İngiltere Kralı olarak anıldı. Bu süre zarfında Northumbria Vikinglerin elinde
kaldı.
MS 978 yılına gelindiğinde Viking tehditi yine baş gösterdi.
Vikingler MS 991 de Saksonları ağır bir yenilgiye uğrattı. Bu yenilginin
ardından Saksonlar Vikinglere baskın yapmasınlar diye haraç ödemeye başladılar.
Haraçlar giderek arttı ve ekonomilerini çökertti.
MS 1001 yılında İngiltere (Wessex) kralı Aethreld Normandiya
dükünün kızı (Emma) ile evlenerek ittifak kurdu.Burda bir parantez açmak isterim. Normandiya İngiltere’nin
direk karşısında Fransa’nın kuzeyindeki bölgedir. Adını Normanlardan (North
man) alır. Normanlar yine Viking (cermen) kökenlidir. Bu bölgeye gelmiş olan
vikingler burdaki halk ile karışmış ve dil olarak fransızcayı kullanmaya
başlamışlardı.
MS 1002 yılında Aethreld İngiltere’deki Vikinglerin katlini
emretti. Bu olay Viking krallarının İngiltere’ye yeni saldıralardan bulunmasına
neden oldu. Kuzey İngiltere’deki Vikinglerinde istilaya katılması ile
Londra,Oxford ve Winchester Vikinglerin eline geçti. MS 1013 de Aethreld
Normandiya’ya kaçtı ve İngiltere tahtına Viking kralı Sweyn el koydu. Sweyn
ölünce 1014 de ölünce yerine Cnut geçti. Aethreld İngiltere’ye dönüp Cnut’la
çarpıştı ve 1016 da aniden öldü. Cnut kalan Saksonları da yenip İngiltere
tahtına sahip oldu.
Şimdiye kadar olanları kısaca özet geçelim:
Adaya Keltler yerleşti sonrasında Roma istilasına uğradılar.
Romalılardan sonra Saksonlar adayı işgal ettiler ve krallıklar kurdular.
Keltleri adanın uç noktalarına sürdüler. Daha sonra Viking istilası başladı .
Bu noktadan sonra işler karışıyor. Müttefiklik kuralım derken Normandiya
Dükalığı olaya girdi. Norman istilası geliyor...
Norman İstilası
Cnut İngiltere,Danimarka, İsveç ve Norveç kralıydı. Cnut’un
ve oğullarının erken ve ani ölümleri İngiltere’nin İskandinavya ile direk bağlı
ve iç içe bir tarih&kültür oluşturmasına engel oldu.
Cnut, Sakson kökenli İngiltere kralı Aethreld’in karısı Emma
(Normandiya Dükünün kızı) ile evlendi. Cnut ve Emma dan olan oğlu ölünce
İngiltere tahtına Emma’nın Aethreld’den olan oğlu Edward geçti. (Cnut’un
oğlunun üvey kardeşi).
Edward öldüğünde erkek çocuğu olmadığı için Sakson
soylularından (Wessex’ten) Harold tahta geçti fakat Normandiye dükü William
(Edward’ın kuzeni) ve Norveç Kralı Harald (Cnut’un Norveç’teki ardılı)
İngiltere tahtında hak iddia etti.
Norveç (Viking) kralı Harald 1066 da Stamford Bridge
savaşında yenilgiye uğradı. Bu savaş sembolik olarak Viking çağının sonu olarak
kabul edilir.
Her ne kadar kuzeyde Vikingleri yenilgiye uğratmış olsada Harold
u güneyde bekleyen tehlike vardı. Papa tarafından da istila için izin alan
Normandiya dükü William. Hastings savaşında William Harold u yenilgiye uğrattı
ve İngiltere’de Norman istilası başlamış oldu.
Norman istilasının İngiltere tarihi ve dili üzerinde etkisi
büyüktür. William aslen viking soyundan olan,Fransız kralına tabi olup
fransızca konuşan Normandiya düküydü. İngiltere tacını giydikten sonra da Normandiya
dükalığını elinde tuttu. 20 yıl içersinde İngiltere’deki viking-sakson soylu
sınıfını Normanlarla değiştirdi. Yönetici zümreyi Normanlar oluşturdu. William
ve Norman soylularının sarayda konuştukları Norman Fransızcası yüzyıllarca
İngiliz soyluları tarafında bilinip konuşulmaya devam etti ve modern
İngilizce’nin oluşumunda etkili oldu.
Plantagenet Hanedanı
1135 yılına gelindiğinde William’ın soyundan Henry I
öldüğünde erkek varisi yoktu fakat tahtı kızına Matilda’ya bırakmıştı. Matilda Fransa’dan
Anjou kontu Geoffroy ile evlenmişti.
İngiliz soyluları ve kilise tahta bir kadının geçmesindense Henry I in
yeğeni Stephen i kral olarak kabul
ettiler. 1139 da Matilda gayri meşru kardeşi ile Fransa’dan gelerek
İngiltere’yi istila etti. Kocası da Fransa’da Normandiya’yı istila etti.Fakat
Normandiya istilasından memnun bir şekilde Fransa’da kalarak İngiltereye
geçmedi. Stephen hapsedildi ve tahta Matilda geçti. Fakat Matilda tahta çok
uzun süre kalamadı. Stephen tekrar İngiltere tahtına oturdu ve ölene kadar
tahta kaldı. Stephen’ın ölümü üzerine Geoffroy ve Matilda’nın oğlu 2. Henry
İngiltere’yi geçip tahtı ele geçirdi ve İngiliz tahtında Plantagenet hakimiyeti
başlamış oldu.
2. Henry İngiltere’ye geçtiğinde Anjou kontu (Normandiyanın
güneyi), Normandiya dükü ve Aquitaine (Akitanya) düküydü. (Aquitaine’li Eleanor
ile evlenerek bu dükalığı almıştı). Aquitaine Fransa'nın güney batısında
Bordeaux un da buluduğu bölgedir. Bu bölgelerin yanı sıra Fransa’nın doğusunda
başka yerleri de elde etti. Sarı ile boyalı bölgeler İngiliz Kralı’nın
İngiltere ve Fransa’daki topraklarını gösteriyor.
Henry’nin oğlu Richard I (Arslan yürekli) 3. Haçlı seferine
katıldı. Fransızca konuşurdu ve çoğunlukla Fransa’da Aquitaine Dükalığında
kaldı. İngiltere’de fazla yaşamamıştır.
Richard sonra tahta geçen kardeşi John, Bouvines savaşında
Fransız kralı Filip II ye yenilerek Fransa’daki
bir çok toprağını kaybetmiştir
(Anjou,Normandiya,Maine,Breton).
Breton Fransa’nın kuzey batısındaki yarım adadır. Breton da
adını Britanya’ya adını veren Britonlardan almıştır. Saksonlar İngiltere’yi
istila ettiğinde bir grup Briton İngiltere’den Fransa’ya kaçmış ve buraya
yerleşmişlerdir. Bölge halkı 1960’lara kadar Kelt dili konuşmasına rağmen Fransızca’nın
tek resmi dil olmasıyla büyük oranda Britonca konuşa kişi sayısı azalmıştır.
Yüzyıl savaşları
1337-1453 yılları arasında Fransa ve İngiltere arasında
Fransa tacı üzerine yapılan savaşlar Yüzyıl Savaşları olarak anılmaktadır.İngiltere’yi
feth eden Normandiya Dükü William’dan beri Fransa’daki toprakları ve
ünvanlarıyla İngiltere Kralları Fransız krallarına bağlılıklarını sunardı.
(Normandiya dükalığı resmi olarak Fransa Krallığına bağlıydı). 1337 yılında
Edward III , Fransa Kralı Filip VI ya biat etmediği için Fransız Kral,
İngiltere Kralı’nın Fransa’daki
toprakları üzerinde hak iddia etti. Bunun üzerine Edward III, Filip VI nın
krallığının gayri resmi olduğunu iddia edip Fransız tahtı üzerinde hak iddia
etti. İddiasının temeli şudur. Filip IV erkek evladı olmadan ölmüştü. Filip IV
kızı Edward III ün annesi idi. Annesinden gelen bir hak iddiası oldu.
Fransa’daki yasalar gereği kız evlattan ünvanlar geçmezdi. Bu nedenle tahta
Filip IV ün kardeşinin oğlu yani yiğeni olan Filip VI geçmişti.
Yüzyıl savaşlarının sonucu 2 taraf için de yıkıcı olmuştur.
Savaşı kaybeden İngiltere, Fransa’da toprak kaybına uğramış ve İngiliz
soyluları arasında huzursuzluk doğmuştur. Bu huzursuzluklar ilerde Güller
Savaşına neden oldu. Fransa tarafında ise savaş salgınlar,haydut
çeteleri,kıtlıklar,salgınlar ve iç savaşa neden olmuş nüfus önemli ölçüde
azalmıştır.
